Taniec Tradycyjny Męski (Men's Traditional Dance) jest najbardziej reprezentatywnym pośród trzech wyżej wymienionych. Charakterystyczną część ekwipunku stanowi rozeta z piór noszona w tylnej części pasa. Warianty tych rozet różniły się w zależności od przynależności plemiennej od półotwartych (w kształcie litery U) po całkowicie zamknięte, tworzące pełne koło. Początkowo używano wyłącznie orlich piór. Z czasem jednak zastąpiono je innymi, a nawet imitacjami sztucznie farbowanymi, ze względu na prawodawstwo chroniące dzikie drapieżniki lotne w Ameryce. Tancerze tradycyjni przyodziani są w kolorowe koszule obficie dekorowane wstążkami (Ribbonshirts), skórzane nogawice (legginy) i mokasyny często obficie zdobione haftami z koralików nawiązujących do starych plemiennych symboli. Outfit tancerza uzupełniony jest licznymi, drobnymi szczegółami, które dopełniają całości: napierśniki z kości bądź tzw. loopy, dzwony, nakrycia głowy (roach, czyli grzebień ze szczeciny jeżozwierza bądź włosów jelenia), czapki z piór lub skóry wilka czy kojota. W ręku trzymany jest wachlarz, tarcza i pałka do tańca (Coup Stick). Istotną cechą jest jej długość, bowiem im jest ona krótsza, tym bardziej honorowany jest tancerz ją trzymający. Coup Stick symbolizuje dawną laskę uderzeń, gdzie wojownicy zaliczali kolejno dotknięcie (stick) wroga. Im krótszą pałką wykonywali tę czynność, tym większą wykazywali się odwagą zbliżając się na odpowiednio mniejszą odległość do wrogiego wojownika. Symbolika ta przeniesiona została obecnie na pałkę trzymaną w ręce podczas tańca. Wszystkie te elementy wykonane były pierwotnie z naturalnych materiałów (skóra, kości, pióra, muszle), co podkreślić miało związek tancerza - wojownika i myśliwego - z naturą i jego egzystencjalna zależność od przyrody. Dlatego też związek ów, gdzie duchy zwierząt były częścią ubioru, był otaczany szczególną troską i opieką (4). Stąd też wywodzi się rodowód tańców tradycyjnych, określanych często jako tańce łowieckie bądź wojenne (War Dances). Poruszając się w takt powolnych uderzeń bębna, tancerze tradycyjni pozostają wyprostowani i czasami tylko spoglądają w dół, imitując zwiad, jakby sprawdzali ślady wrogów przed wyprawą wojenną, czy też tropy zwierząt podczas polowania. Zestaw kroków w tańcu tradycyjnym posiada dość luźną formę. Różnice istnieją jedynie pomiędzy trzema rodzajami tańca tradycyjnego, określanymi jako Straight Men's Traditional, Sneak up i Crow Hop. Odmienności te regulowane są przez rodzaj przytupu (Two Step), gestykulację, przysiady i mimikę twarzy. Przedstawiony powyżej obraz tancerza tradycyjnego jest przy tym dość panindiański i jednorodny, a rozróżnienie pod względem pochodzenia plemiennego prawie niemożliwe .
Tancerz tradycyjny. Pow-Wow Browning, Montana, USA. 2004 r., fot. Milko Jović.
Taniec Trawy (Grass Dance) wykonywany jest umiarkowanie szybkimi, pełnymi gracji ruchami, które przypominają kołyszącą się trawę na prerii smaganą podczas silnego wiatru. W skojarzeniu tym pomaga wygląd tancerza, który przyozdobiony jest pęczkami przędzy i falującymi luźno na ramionach i w talii długimi frędzlami, mającymi symbolizować wspomniane źdźbła trawy, która była głównym pożywieniem bizonów, odgrywających bardzo ważną rolę w gospodarce plemion prerii. Kolorystyka jest tutaj całkowicie dowolna i zależy od indywidualnych preferencji tancerza. Często włóczka jest bardzo kolorowa, co dodatkowo zwiększa efekt wizualny u odbiorcy. Szukając źródeł pochodzenia Tańca Trawy natrafiłem na dwie sprzeczne informacje. Nowocień sugeruje, iż taniec ten pochodzi od dziękczynnego tańca wojennego stowarzyszenia Heluska z plemienia Omaha, który z czasem, jako Omaha Dance, wszedł do tanecznych tradycji innych plemion równin, by następnie już jako towarzyski Taniec Trawy (Grass Dance) stać się podstawą dzisiejszych powwow Sabine Richter uważa natomiast, iż to Taniec Tradycyjny jest spuścizną po Omaha Dance. W stroju Traditional Dancers znajduje się bowiem wiele elementów dawnego Tańca trawy Omaha (szczególnie roach i Crow Belt, dziś określany najczęściej jako Bustle, czyli rozeta z piórami), podczas gdy te insygnia początkowo były noszone przez stosunkowo niewielu mężczyzn, dziś przedstawiają najczęściej reprezentowane elementy u tancerzy-mężczyzn . Dodatkowo podpiera się ona twierdzeniem W. K. Powersa, iż Omaha Dance pojawił się dopiero w XX wieku . Skłaniałbym się raczej ku twierdzeniu Nowocienia. Bowiem Omaha Dance funkcjonował już wcześniej jako taniec, natomiast nazwę swą przyjął na początku XX wieku. Taniec tradycyjny natomiast wywodzi się z tańców wojennych, gdzie wspomniana rozeta z piórami (Bustle) występowała już na przedstawieniach wojennych malowanych na skórze bizoniej przez Indian Sioux z 1840 roku , oraz używana była przez Arapaho w Tańcu Kruka . O ile występują pewne rozbieżności co do pochodzenia obydwu tańców, o tyle przy trzecim opisywanym przeze mnie wątpliwości już nie ma.
2004 r., fot. Włodek Rybicki.
Taniec Fantazyjny (Fancy Dance) swój początek wywodzi z terenów Oklahomy, prawdopodobnie od plemion południowych Prerii: Indian Kiowa i Komanczów. W połowie lat pięćdziesiątych rozprzestrzenił się na północ, gdy młodzi mężczyźni nie chcieli tańczyć powolnego Tańca Tradycyjnego . Jest to niezmiernie szybki taniec wymagający doskonałej kondycji fizycznej szybkiej pracy nóg, atletycznej zręczności, przez co preferowany jest przez młodych tancerzy. Szybkie ruchy obrotowe i wirujące pęczki przędzy zlewają się w całość tak, iż często trudno wręcz dostrzec samego tancerza. Dodatkowo duża ilość frędzli i piór stanowi uzupełnienie całości ubioru. Stwarza to wspaniałe wrażenie estetyczne, co szczególnie podnosi atrakcyjność tego stylu. Czasami szybkie uderzenia bębna nagle milkną, co ma na celu zmylenie tancerzy. Każdy błąd jest bowiem skrzętnie wychwytywany przez ławę sędziowską i pozycja zawodnika automatycznie spada w ogólnym rankingu. Stylistyka dopuszcza wiele innowacji. Twórcy strojów prześcigają się w inwencji, wykorzystują coraz to nowe, często bardzo nieszablonowe i "nietradycyjne" pomysły na ozdoby (monety, lusterka, płyty kompaktowe) . Dodatkowo wyposażeni są w dwie rozety z piór, jednak trzon Fancy Dance osadzony jest i wywodzi się z Tańca Tradycyjnego.
