czwartek, 27 września 2012

Kobieta i pies na księżycu

Legenda Irokezów



Pewna kobieta siedzi sobie na księżycu, zajęta haftowaniem przy pomocy kolców jeżozwierza. W pobliżu pali się ognisko, nad którym wisi kociołek z czymś wrzącym. Obok przysiadł duży pies, który nieustannie na nią spogląda. Od czasu do czasu kobieta wstaje, odkłada swoją pracę i miesza wrzącą ciecz w kociołku. Gdy to robi, pies szybko wypruwa jej pracę. I tak w kółko. Jak szybko kobieta coś wyhaftuje, tak szybko pies to wypruwa. Gdy kobiecie uda się w końcu ukończyć swoją pracę, w tej chwili nastąpi koniec świata.

środa, 26 września 2012

wrony: szczepy i słynni wojownicy



Plemie Wron dzielilo sie na dwa szczepy:
 - Gorskie Wrony (ang: Mountain Crows)
 - Rzeczne Wrony (ang: River Crows)


Jednak niektorzy historycy dziela ich na trzy szczepy:
 - Rzeczne Wrony. Nazywani takze Czarne Tipi.
 - Wrony Srodkowej Wioski. Znani takze pod nazwa Wiele Tipi.
 - Gorskie Wrony. Znani tez pod nazwa Ci Ktorzy Mieszkaja Daleko od Srodkowej Wioski.




Slynni wodzowie i wojownicy:


  •  Czerwona Sliwka (ang: Red Plume) zyl w latach 1750-1836. Biali handlarze i traperzy nazywali go Dlugie Wlosy (ang: Long Hair) poniewaz jego wlosy byly niezwyklej dlugosci. Po jego smierci wlosy obcieto i zachowano na pamiatke. Obecnie czesc jego wlosow jest zachowana w rezerwacie Wron.
  •  Bolacy Brzuch (ang: Sore Belly, Rotten Belly) zyl w latach 1795-1834, wodz Rzecznych Wron
  •   Wiele Uderzen (ang: Plenty Coups) zyl w latach 1848-1932, wodz Gorskich Wron
  •  Piekny Orzel (ang: Pretty Eagle) zyl w latach 1846-1905. 



poniedziałek, 24 września 2012

Jesteś czerwonym człowiekiem.


Jesteś czerwonym człowiekiem,
dumnym ze swej ziemi.
Zakochanym w swym narodzie..
Masz duszę wojownika.

Świat każe Ci zapomnieć,
że jesteś czerwonym człowiekiem,
więc czemu słyszysz,
czerwony dzikus...!?

niedziela, 23 września 2012

indiańskie rzeźby

Spirit of the Pronghorn

The offering
Strong Medicine

Standing Bull 

Pride of the Sioux
Autor Eckman Allen Patty

sobota, 22 września 2012

Siedzący Byk



Siedzący Byk (Tatanka Yotanka, dosłownie „Siedzący Bizon-byk”, znany Amerykanom jako Sitting Bull), urodził się ok. 1834 r. nad rzeką Grand w Dakocie Południowej (USA). Jego ojciec, Skaczący Byk (Jumping Bull), zwany także Cztery Rogi (Four Horns), był mniejszym wodzem w grupie Hunkpapa Teton Dakotów.
Siedzący Byk jako dziecko otrzymał imię Hakada (Skaczący Borsuk). Jako dziesięcio­letni chłopiec wykazał duże zdolności łowieckie podczas swego pierwszego polowania na bizony. Gdy miał lat czternaście odbył z ojcem wyprawę przeciwko Krukom i zdobył pierwsze odznaczenie za dotknięcie ciała zabitego wroga. Po powrocie z wyprawy ojciec urządził ucztę na jego cześć, na której nadał mu imię Cztery Rogi (Four Horns) i rozdał wiele koni. Imię to nosił aż do 1857 r., czyli do rozpoczęcia praktyk szamana-jasnowidza i przepowiadacza przyszłości. Odtąd też przy­brał imię Siedzący Byk.
Dzięki sukcesom w zawieraniu pokoju z innymi plemionami Siedzący Byk szybko zdobył sobie uznanie w grupie rodowej i został przywódcą Hunkpapów. Był jednym z najbardziej zdolnych, uczciwych indiańskich polityków. W czasie licznych spotkań i pertraktacji z białymi zasłynął jako utalentowany dyplomata. Brał również czynny udział w wyprawach przeciwko Krukom i Szoszonom oraz białym osadnikom. Często cytuje się słowa, jakie miał powiedzieć: „Poprzysięgam wieczystą zemstę Amerykanom, których języki są dwoiste, którzy łamią traktaty, odbierają dziś, co wczoraj przyrzekli i tępią jak zwierzynę moich braci. Będę za nimi chodził do ostatka dni   moich po ścieżkach wojennych, będę brał skalpy z nich, ich kobiet i dzieci, a ogniem niszczył wigwamy”.
W ogóle walczył w ponad dwudziestu bitwach i potyczkach. Doprowadził do przymierza Dakotów z Czejenami i Arapaho.
W 1876 r. Siedzący Byk nie zgodził się na osiedlenie w rezerwacie. Podczas amerykańskiej zbrojnej kampanii doszło do sławnej bitwy nad Little Bighorn (25.06.1876 r.), w której sam nie brał udziału. Trafna przepowiednia Siedzącego Byka o mającej nastąpić bitwie zyskała mu uznanie i zaszczyty, ponieważ jego jasnowiedzenia miały dla Indian większe znaczenie niż zbrojne uczestnictwo w bitwie.
Wkrótce po wygranej bitwie nad Little Big­horn Siedzący Byk został zaatakowany przez armię generała Milesa. Część wojowni­ków poddała się, inni z Siedzącym bykiem uciekli do Kanady, gdzie przebywali do 1881 r. Po przyobiecaniu amnestii powrócił do Stanów Zjednoczonych i poddał się w Fort Buford. Do 1883 r. więziony był w Fort Randall, a po uwolnieniu przez kilka miesięcy na przełomie lat 1885–1886 brał udział w przedstawieniach cyrkowych organizowanych przez Buffalo Billa.
W rezerwacie Siedzący Byk nadal nie mógł pogodzić się z przegraną walką. pod jego wpływem Dakotowie odmówili sprzeda­nia części rezerwatu w 1888 r. i z jego inicjatywy Kopiący Niedźwiedź propagował obrzęd Tańca Ducha w Agencji Standing Rock. Rząd Stanów Zjednoczonych zarządził aresztowanie Siedzącego Byka. W dniu 15 grudnia 1890 r. podczas próby aresztowania sierżant Red Tomahawk (Czerwony Tomahawk) i Bullhead (Głowa Byka) z indiańskiej policji zastrzelili Siedzącego Byka oraz jego syna Crow Foot (Stopa Kruka).
Przez pewien czas zachodni historycy starali się pomniejszać rolę, jaką Siedzący Byk odegrał w historii swego narodu. Obecnie jednak najpoważniejsi historycy amerykańscy stwierdzają, że w ostatnich latach decydujących walk Dakotowie oraz ich sprzymierzeńcy ulegali wpływom dwóch indiańskich osobowości. Jedną z nich był Szalony Koń, wódz Oglala Dakotów, a drugą właśnie Siedzący Byk.

czwartek, 20 września 2012

Pręgowiec i Niedźwiedzica

Niedźwiedzica zawsze myślała, że jest bardzo potężnym stworzeniem i zawsze chwaliła się swoją siłą przed innymi zwierzętami. Pewnego dnia doszło do sporu niedźwiedzicy z pręgowcem. Pręgowiec spytał, "Dlaczego tak bardzo się chwalisz? Wcale nie jesteś taka potężna". Niedźwiedzica się rozgniewała i stwierdziła, że ma tak wielką moc, że gdy zechce to powstrzyma słońce przed codziennym wschodem. Pręgowiec odpowiedział, "Nie potrafisz tego uczynić". Na to niedźwiedzica, "Zaczekaj a zobaczysz". Pręgowiec nie był głupcem i powiedział, że zaczeka. "Słońce wzejdzie o czasie" stwierdził. Gdy tak się stało, pręgowiec zaśmiewał się z niedźwiedzicy i stroił sobie z niej żarty do czasu aż rozzłoszczona niedźwiedzica nie ruszyła w jego stronę. Pręgowiec uciekł w stronę swojej jamy, która była niedaleko. Gdy był tuż, tuż niedźwiedzica go dogoniła i prawie go pochwyciła swoją wielką łapą. Pręgowiec poślizgnął się i dzięki temu wpadł do nory. Nazajutrz pręgowiec wyszedł z nory, a na grzbiecie miał trzy pręgi, znaki po pazurach niedźwiedzicy, które to znaki nosi do dnia dzisiejszego.

środa, 19 września 2012

Indianie Wrony


Wrony (ang: Crows) charakteryzowaly sie duza dzielnoscia i zamilowaniem do wojny. To ostatnie to cecha wiekszosci plemion preryjnych. W swym wyprawach wojennych wojownicy Wron docierali na polnocy do Gor Cyprysowych i rzeki Saskatchewan w Kanadzie, na poludniu do rzeki Arkansas, na wschodzie do Missouri, a z kolei na zachdzie i poludniowym-zachodzie do Wielkiego Jeziora Slonego.
Ich glownym obiektem atakow byli nie biali ale inni Indianie, jak np. Szoszoni czy Gros Ventres, plemiona ktore byly mniej liczni niz Wrony.
Z kolei Wrony byly bardzo czesto atakowane przez plemiona liczniejsze od siebie, Lakotow i Czarne Stopy. Dla Wron byla to walka o przetrwanie.

Wrony byly sredniej wielkosci plemieniem liczacym 13 grup, podczas gdy Czarne Stopy az 36. W 1804-05 Lewis i Clark szacowali liczebnosc tego plemienia na 3.500 osob. W latach 1850-75 ich liczebnosc byla prawdopodobnie gdzies w granicach 4.000-5.000 osob. Pease zajmujacy sie sprawami indianskimi pisal w 1871 ze Wrony licza 4.100 osob (2.700 Gorskie Wrony i 1.400 Rzeczne Wrony). W 1890 roku bylo ich zaledwie 2.300 mezczyzn, kobiet i dzieci.

Tak jak inne plemiona prerii tak i Indianie Wrony mieszkali w tipi. Przy czym wedlug wielu bialych ich tipi byly najlepsze i najwieksze. Spotkalem sie z twierdzeniem ze tylko przyjaciele Wron, Plaskie Glowy, mialy wieksze tipi. Czasami w celach obronnych Wrony stawiali tipi blizej siebie. W okresach szczegolnego zagrozenia otaczali wioske oslonami z drzewa.
Wioski Wron najczesciej mozna bylo spotkac nad rzekami Yellowstone, Prochowa (ang: Powder) i Wielkorozca (ang: Bighorn).

Niektorzy historycy twierdza ze w przeciwienstwie do innych plemion, Wrony nie zapakowaywaly tipi i swego dobytku na travois, ale na konie. W ten sposob byli w stanie szybciej sie poruszac i przez znacznie trudniejszy teren. Odgrywalo to duze znaczenie szczegolnie podczas wojen i polowan.


Mezczyzni Wron byli rozpoznawalni po czuprynie zaczesanej do góry. Wielu wojownikow nosilo bardzo dlugie wlosy, ktore czesto sztucznie przedluzano poprzez wplatanie konskich wlosow. Jesli chodzi o wzrost to byli oni zaraz po Czejenach i Osedzach najwyzsi sposrod preryjnych Indian. Co do budowy fizycznej, umiesnienia itd., to wedlug niektorych bialych mezczyzni tego plemienia byli lepiej zbudowani niz mezczyzni innych plemion, w tym takze Czejenow. Ponizej jest podany średni wzrost niektorych plemion:


1. Czejeni - 174,5 cm
2. Wrony i Omaha - 173,2 cm
3. Arapaho - 172,8 cm
4. Siouxowie - 172,6 cm
5. Czipeweje - 172,3 cm
6. Czarne Stopy - 171,5 cm
7. Paunisi - 171,3 cm
Kobiety Wron byly wg. oficerow armii amerykanskiej nieco pulchniejsze niz Czejenki. W 1840 odwiedzil ich misjonarz de Smet i byl pod wrazeniem ich wygladu: "Ci Wrony sa najlepiej zbudowanymi dzikusami jakich spotkalem podczas mych podrozy."

http://web2.airmail.net/napoleon/_LAKOTA_SIOUX_1.htm#_i_szczepy_i_wodzowie_Paunisow

poniedziałek, 17 września 2012

Imię



Imię Twe

na skrzydłach niesie wiatr.

Imię Twe 

wierności przysięga.

Imię Twe

niezrozumianych modlitwa.

Imię Twe 

Dakotów hymn.

Tashunca Witko,

imię,

w którym 

ukryta jest potęga

niedziela, 16 września 2012

Rzeźby Indian

The elk hunter

Spirit of the wolf

Spirit of the antelope

Spirit of the blackfoot

Standing Elk


Autor - Eckman Allen Patty

czwartek, 13 września 2012

Legendy Indian: Wielki niedźwiedź i sześciu myśliwych


Legenda Irokezów

Sześciu ludzi poszło zapolować, lecz przez dłuższy czas nie znaleźli żadnej zwierzyny. Jeden z nich powiedział, że jest chory (a był po prostu leniwy) i inni musieli nieść jego rzeczy i koce, a czterech z nich niosło jego samego. Szósty człowiek grupy niósł kociołek. Poza tym każdy z nich musiał nieść swoje własne rzeczy.
W końcu, gdy wszyscy byli już bardzo głodni, znaleźli tropy niedźwiedzia. Gdy je zobaczyli, rzucili na ziemię swego kompana i resztę rzeczy i pobiegli tak szybko jak tylko mogli za niedźwiedziem. Na pierwszy rzut oka trop wyglądał na stary, ale wojownicy stwierdzili, " W końcu dogonimy niedźwiedzia". Później stwierdzili, że tropy nie mogą być starsze niż trzy dni. Następnie mężczyźni poszli świeżym tropem i idąc jego śladem stwierdzili, "Jutro dogonimy niedźwiedzia". Człowiek, którego nieśli tak długo nie był zmęczony i kiedy go upuścili stwierdził, że go tu zostawią, zerwał się na równej nogi i pobiegł za nimi. Jako, że był o wiele bardziej wypoczęty niż inni, wkrótce dogonił niedźwiedzia i go zabił.
Mężczyźni nie zauważyli, że w czasie swojej pogoni wznosili się coraz wyżej i wyżej. Wielu ludzi widziało ich w powietrzu, jak biegli, zawsze się wznosząc. Kiedy dogonili niedźwiedzia i leniwego mężczyznę, dotarli do nieba i tam pozostali do dzisiejszego dnia. Można ich zobaczyć w gwiaździstą noc. Człowiek, który nosił czajnik jest w tym układzie gwiazd zwanych Wielkim Wozem , jest środkową gwiazdą dyszla, natomiast mała gwiazda, jedyna w pobliżu Wielkiego Wozu to kociołek. Niedźwiedź jest najniżej położoną gwiazdą tworzącą zewnętrzny narożnik układu. Każdej zimy, kiedy przychodzi pierwszy mróz można zobaczyć na odrostach dębu krople oleju, nie wody, i te krople są krwią niedźwiedzia. Gdy je widać Indianie mawiają, że leniwy wojownik zabił niedźwiedzia.

poniedziałek, 10 września 2012

Hoka hey!

Hoka Hey!
zawołał wódz

Hoka Hey!
i z nim szli

Hoka Hey! 
wezwał triumf

Hoka Hey!
żegnał wolność

Hoka Hey! 
pożegnał lud

Hoka Hey!
powita swe plemię znów

Hoka Hey!
gdy zajdzie stare
a wzejdzie nowe
słonce indiańskich snów.

niedziela, 9 września 2012

wodzowie Indian zdjęcia

Czerwona Chmura
Kopiący Niedźwiedź

Mały Wilk

Mały Kruk

Qanah Parker

Rzymski Nos

Siedzący Byk

Boją się Nawet Jego Koni


czwartek, 6 września 2012

Ofiara znad wodospadu Niagara

Irokezi

Wody wodospadu Niagara, zwany Nee-ach-gah-rah (Grzmiąca Woda) są świętymi wodami dla ludzi Irokezów. Związanych jest z nimi wiele mitów. Od wieków, Irokezi wierzyli, że dźwięk wodospadu był głosem potężnego ducha wód. Aż do połowy osiemnastego wieku, próbowali obłaskawić Ducha Wody poświęcając mu każdego roku dziewicę. Wysyłano ją w białym kanu ozdobionym owocami i kwiatami na krawędź wodospadu. Poświęcenie się Duchowi Wody było największym honorem, dzięki któremu miało się zapewnione szczęśliwe życie po śmierci włączając w to prezenty i polowania. W 1679, kiedy LaSalle odwiedził Irokezów, potępił ich praktykę corocznej ofiary, wtedy to usiłował nawrócić Irokezów na chrześcijaństwo i przekonać ich, że jedyną potrzebną ofiarą dla wszystkich ludzi na ziemi była ofiara Chrystusa. Irokezi jednak nie mogli zrozumieć dlaczego ich ofiara jest zła, a ofiara Chrystusa dobra. W tym czasie, w 1679 roku, Lela - córka wodza Orle Oko została wybrana na ofiarę, pomimo że żona wodza nie żyła a Lela była jego jedynym dzieckiem. Jeszcze przed jej śmiercią zaczęła ujawniać się rozpacz wodza. Przed ofiarowaniem zniknął w lesie, potem zaś wsiadł do swojego własnego kanu i popłyną ku wodospadowi w ślad za swoim dzieckiem gdzie oddał życie. Irokezi uważają, że „Po śmierci, stali się oni czystymi duchami uosabiającymi siłę i dobroć. Żyją nieopodal, pod wodospadem, a jego porykiwanie jest muzyką wydobywającą się specjalnie dla nich”. Wódz stał się Władcą Wodospadu a jego córka Panną Mgły.

historia śmierci Szalonego Konia




Crazy Horse pojechał do Fortu Robinson, chcąc spotkać się z jego przywódcą. Na miejscu kuzyn Touch the Cloud ostrzegł go, że są plany, by go aresztować i osadzić w więzieniu. Kiedy Crazy Horse zorientował się, że jest prowadzony w odosobnione miejsce zaczął stawiać opór. Ponoć miał przy sobie tylko nóż, wyjął go i krzykną: Jeszcze jeden wybieg białego człowieka...pozwólcie mi walczyć....Pozwólcie mi umrzeć, walcząc... Wyrwał się i wtedy został powstrzymany za ramię przez Indianina - policjanta z plemienia Siuksów. Wówczas podbiegł drugi żołnierz i wbił bagnet w Crazy Horse'a.
A. Ziółkowska-Boehm: Otwarta rana Ameryki








Obelisk poświęcony szalonemu koniowi w Forcie Robinson, wniesiono go we wrześniu 1934.
Jest to pierwszy wypadek w historii, że wódz indiański został uhonorowany przez rządową agencję.
na tablicy widnieje napis:
Szalonemu Koniowi, wielkiemu wodzowi o heroicznym charakterze.
Walczył do końca, aby utrzymać ojczystą ziemię dla swego indiańskiego narodu



wtorek, 4 września 2012

konie Indian (symbole namalowane na koniu)

Znaczenie symboli namalowanych na koniu
- Okręgi wokół oczu konia - miały sprawić, by koń lepiej widział.
- Pręgi na nodze konia - koń miał się szybciej poruszać.
- Grot na każdym z kopyt konia - koń miał się stać szybszy i zwinniejszy.
- Linie w kształcie błyskawic na przednich nogach konia - na ubłaganie indiańskiego Boga Wojny.
- Kwadrat - przywódca wojenny.
- Dwie skrzyżowane belki (tworzą X) - jeździec i jego koń umkneli z zasadzki.
- Odcisk kopyta - koń wroga zdobyty w walce (nie zabity!).
- Czerowna dłoń na boku kuca - człowiek zabity w bezpośredniej walce.
- Czerwone kółko na boku kuca - człowiek zabity w siodle.
- Biała linia na nadpęciach kuca - wspaniały czyn tzn. człowiek zatłuczony kijem, pałką lub kolbą karabinu po tym, jak się przed nim popisałeś.




poniedziałek, 3 września 2012

who are you?



I AM THE SON OF THE GREAT SPIRIT , CREATOR OF LIGHT AND DARKNESS, CREATOR OF GOOD AND EVIL, CREATOR OF LOVE AND HATE, CREATOR OF WAR AND PEACE, CREATOR OF LIGHT AND DARKNESS, CREATOR OF ALL MUSIC, THE CREATOR OF ALL THE NOTES AND THE CREATOR OF ALL SPACES BETWEEN THE NOTES! I AM THE SON OF THE GREAT SPIRIT, WHO ARE YOU, WHAT ARE YOU?

znalazłam ten tekst ostatnio w internecie i zapisałam sobie, myślę, że jest naprawdę świetny i daje do myślenia, pomimo prostoty swych słów.

niedziela, 2 września 2012