Paunisi [ang.: Pawnee], główne plemię należące do grupy Kaddo (Caddo, język z rodziny kaddo. Nazwa „Pawnee”, nadana tym Indianom ok. 1600 r. przez białych, mogła wywodzić się od słowa pariki, czyli „róg” (symbolizujący ich sposób noszenia loku skalpowego), lub też od parisu, co znaczy „myśliwi”.
We wczesnych czasach historycznych stanowili konfederację utworzoną przez cztery plemiona: Chaui (lub Grand Pawnee), Kitkehahki (lub Republican Pawnee), Pitahauerat (lub Tapage Pawnee) oraz Skidi (lub Skiri Pawnee). Te cztery plemiona wędrując z południa w górę rzeki Kansas rozdzieliły się na dwie grupy. Jedna z nich osiadła na równinach południowo-zachodniej Nebraski (USA) i obejmowała następujące plemiona: Chaui (zamieszkiwali nad Południową i Północną Platte), Pitahauerat (nad rzeką Kansas i w okolicach rzeki Smoky Hill) i Kitkehahki (na brzegach rzeki Republican), druga zaś grupa, Skidi, osiedliła się we wschodniej Nebrasce wzdłuż rzeki Niobara oraz wzdłuż wschodnich brzegów Missouri, to jest od miejsca, gdzie łączy z nią swe wody rzeka Big Sioux aż do ujścia rzeki Platte we wschodniej części stanu Iowa.
Tak wschodnia grupa, jak i zachodnia mieszkały w stałych osiedlach prowadząc osiadły tryb życia, hodowały rośliny domowe i polowały, z tym, że Paunisi zachodni w dużej mierze opierali swą egzystencję na polowaniu na bizony, a Paunisi wschodni uprawiali na większą skalę rybołówstwo. Paunisi należeli do tych Indian prerii, którzy nawet po przejęciu koni nadal wiedli półosiadły tryb życia. Zamieszkiwali długie wielorodzinne domy typu półziemianki.
Paahukatawa, przedstawiciel plemienia Paunisów.
W ich religii dominował kult gwiazd, składanie ofiar z dziewcząt, co zapewne związane było z wpływami mezoamerykańskimi. Posiadali federacyjny system polityczny, władza należała do 8-osobowej rady i naczelnego wodza; wybitnym wodzem Paunisów był → Petalesharo. W życiu społecznym uznawali zasadę matrylinearności i matrylokalności.
Hiszpanie pod dowództwem Coronado pierwsi natknęli się na Paunisów około 1641 r., potem dopiero na początku XVIII w. usłyszeli o nich Francuzi i zaczęli wysyłać kupców do ich osiedli. Paunisi prowadzili ciągłe walki z sąsiednimi plemionami, szczególnie z → Dakotami i → Czejenami. Z początku napadali także na białych kupców, traperów i karawany osadników, lecz mimo to utrzymywali dość przyjazne stosunki z rządem Stanów Zjednoczonych i dostarczali zwiadowców armiom rządowym. Później próbowali przyswoić sobie sposób życia narzucony przez białych. Współcześnie są farmerami, nominalnie są metodystami, w praktyce wyznają jednak → pejotyzm (Amerykański Kościół Tubylczy).
Traktatami z 1833, 1848, 1867 i 1876 r. zrzekli się swych ziem w Nebrasce i ostatecznie w 1892 r. osiedli w Oklahomie. W przeciwieństwie do plemion, które stawiały zacięty opór białym, współpraca Paunisów z rządem USA nie uratowała ich od zagłady. Epidemie ospy pochłonęły u nich około 5 tys. osób, epidemie cholery około 3 tys., a trudy związane z przesiedleniem na → Terytorium Indiańskie – 1500 osób. W 1780 r. Paunisów było ok. 10 tys., w 1849 r. zmaleli do 4,5 tys., w 1906 r. liczyli już tylko 649 osób, a w 1940 r. – 687. W 1964 r. w rezerwacie w Oklahomie żyło 1149 Paunisów.
http://wigwam02.republika.pl/Wigwam22/pliki/plemiona22.html
