język Lakota

Język lakota albo teton – język z rodziny sju, używany przez 8-9 tys. Teton Dakotów(Lakotów) w  stanach: Dakota Północna, Dakota Południowa, Nebraska, Minnesota i Montana, a także przez niewielkie społeczności na terytorium Kanady.

Spokrewniony z językiem Santee i  Yankton, obok nich traktowany niekiedy jako jeden z trzech głównych zespołów dialektówjęzyka dakota. Sam język lakota ma dwa dialekty: dialekt lakota północny i dialekt lakota południowy.

Pierwszy alfabet języka Dakotów opracowali w 1834 roku misjonarze Samuel i Gideon Pond, Stephen Riggs i dr Thomas Williamson. Swój system oparli na dialekcie Santee (Dakota), tłumacząc nań teksty biblijne. Ich przekład Biblii stał się wkrótce znany wśród różnych grup Dakotów i Lakotów. Poprawioną wersję tego systemu Riggs wykorzystał w 1852 roku, pisząc swe pionierskie dzieło Dakota Grammar, a także publikując w 1890 roku pierwszy słownik dakocko-angielski. W późniejszych latach opracowano szereg zmodyfikowanych systemów wymowy i zapisu języka lakota, z których część wykorzystywana jest do dziś

źródło www.wikipedia.pl

Wymowa i gramatyka

Akcent naturalny w języku lakhota przypada najczęściej na drugą sylabę, tak jak w słowie pilamayaye - dziękuję ci. Rzadziej akcentowana jest pierwsza sylaba, np. w mázaska - pieniądze. Niektóre słowa mają dwie różne intonacje i w każdej z nich znaczą co innego, np. w słowach dwusylabowych: paha - ...... , pahá - wzgórza. Wtedy oznacza się akcent znakiem graficznym na drugiej sylabie. Spółgłosek jest osiem, i są bardzo podobne do tych, które występują w języku polskim. Podstawowe to a, e, i, o, u. Dodatkowe to nosowe an = ą, in - y, un = uł. Samogłosek jest 32. Najważniejszą różnicą między lakhota i polskim jest występowanie tzw. głosek przydechowych: c', k', p', t', sh'. Wymawiamy je jak bardzo krótkie głoski od których pochodzą, bezdźwięczne. Trudno jest opisać, jak taki dźwięk powstaje, ale jest to zjawisko dość charakterystyczne dla wielu innych języków indiańskich, np. kechua. Zainteresowanych proszę o kontakt. Inne różnice to: j (lak.) = ż (pl.), gh = dż, h^ = h dźwięczne, w = ł. Jeśli po spółgłosce występuje h - wymawiamy je krótko, np makhá - ziemia. Przy niektórych wyrazach postaram się podać w nawiasach wymowę.

Generalnie języki indiańskie, w tym lakocki, trudne są dla Europejczyka. Wynika to z całkowicie odmiennego widzenia świata. W lakockim występują różne słowa na określenie tej samej rzeczy, jeśli zdanie wypowiada kobieta, a inne jeśli mężczyzna. Np. kholá = przyjaciel (rodzaju męskiego) mężczyzny lub chłopca. Mashké zaś to przyjaciółka kobiety, dziewczyny. Kobiety i mężczyźni używają też innych zakończeń w trybie pytającym i rozkazującym, np Tóka he? (mężczyzna), Tóka hwo? (kobieta) - O co chodzi? Coś nie tak? Inną ważna zasadą gramatyczną jest struktura poliaglutynacyjna języka. Oznacza to, że aby stworzyć skomplikowane zdanie dodajemy do głównych rzeczowników końcówki, zamiast używać oddzielnych wyrazów. Np kholapi(khola+pi) = przyjaciele, . Zwróć na to uwagę w dalszych częściach, przy okazji zwrotów. Przymiotnik zawsze występuje po rzeczowniku, który określa (w przeciwieństwie do polskiego) - np. chetan sapa - czarnyjastrząb.

żródło:http://quilla.republika.pl/lakhota.html